Hillegommer Vincent de Bode stopt ziel en zaligheid in modelspoorbaan

REGIO n Hillegommer Vincent de Bode heeft samen met twee vrienden jarenlang gewerkt aan een wel heel bijzondere en sfeervolle modelspoorbaan waarin hij zijn eigen familiegeschiedenis heeft verwerkt. Daarbij hebben ze het zichzelf niet eenvoudig gemaakt. Alles op deze baan is zelfbouw en tot op de tiende van een millimeter exact op schaal gemaakt. Deze modelbaan is voor het eerst voor het grote publiek te zien tijdens de Smalspoormodelbouwdagen bij Stoomtrein Katwijk Leiden in het weekend van 29 en 30 september.

Door Peter Soonius

Vincent de Bode, Peter van der Kooij en Claude Moinier zijn ervaren modelbouwers. Al weer vele jaren geleden hebben zij besloten gezamenlijk een nieuwe modelbaan naar Nederlands voorbeeld te bouwen. De familie van Vincent komt uit Bleskensgraaf. Tussen Bleskensgraaf en Oud Alblas stond een molengang van drie molens. Hun functie werd rond 1900 overgenomen door een stoomgemaal dat op de plaats van de eerste molen werd gebouwd. De beide andere molens werden afgeknot en dienden als woning voor de machinist (Vincents Opa) en de stoker. Zo werd de afgeknotte molen het geboortehuis van Vincents vader. Vincent had altijd al een model van die molen willen maken.

Graafstroom
Zijn oom Cor werkte zijn hele leven op de Bleskensgraafse melkfabriek De Graafstroom. Hij schreef er een boek over: 75 Jaar Graafstroom, wat Vincent inspireerde om ook die melkfabriek in een modelbaan te verwerken. Hij heeft de fabriek , zoals hij er in 1947 uitzag, in miniatuur nagebouwd. Deze fabriek lag (net als de molengang) aan het karakteristieke slingerende riviertje, de Alblas. In het begin van de oorlog werd het centrum van Bleskensgraaf door een bombardement verwoest. Over dat bombardement is een boek geschreven met daarin (voor een modelbouwer) zeer bruikbare foto's van hoe het dorp er voor de oorlog had uitgezien. De overige huisjes en de boerderij zijn gemaakt naar voorbeeld van die foto's. De positionering van al deze gebouwen is aangepast zodat de modelbaan qua compositie een fraai aanzien heeft gekregen. Het geheel is een uitbeelding van een landelijke sfeer van weleer.

Getijden
Wat mooi is zichtbaar gemaakt is de rivier die hoger ligt dan het land eromheen. Dat was een paar eeuwen daarvoor niet zo. Na de ontginning in de twaalfde eeuw werd het land droog gehouden door te spuien met laag water. Doordat het veenland nu droger werd, begon dat in te klinken. Later is men met windmolens het water gaan wegpompen. Hierdoor klonk het land nog meer in. Dit proces gaat nog steeds door en hier is duidelijk te zien dat de rivier wel een heel stuk hoger ligt dan het omringende land.

Een fictieve spoorlijn
Als modelspoorliefhebber wil je natuurlijk wel een treintje laten rijden. Rond Bleskensgraaf hebben nooit treinen gereden. Daarom is een smalspoorlijntje bedacht. De drie vrienden bedachten daarom de Z.H.T.M ., de Zuid Hollandsche Tram Maatschappij. Net als de grote voorbeelden uit die tijd leidt ook dit smalspoorlijntje een kommervol bestaan. In de tweede wereldoorlog kende het spoor nog even een opleving omdat benzine en diesel schaars waren. Kolen waren er wel en daarom is deze fictieve spoorlijn tot 1948 zogenaamd in gebruik gebleven. Het afgebeelde jaar van de modelbaan is 1947. Met de stoomtram had "De Graafstroom" de melkproducten naar de steden kunnen transporteren.

Naar schaal omrekenen
Veel oude stoomtramlijnen maakten gebruik van smalspoor. In dit geval Kaapspoor. Dit heeft een spoorbreedte van 3ft 6inch, 1067mm. Omgerekend in schaal 1:87 is dat precies 12.26 mm. Schaalgrootte 1:87 is voor het grote publiek bekend omdat bekende merken als Märklin en Fleischmann daar ook modeltreinen in produceren. Om deze modeltreintjes minder kwetsbaar te maken en beter te laten rijden, moeten natuurlijk concessies worden gedaan. Dat geldt niet voor Vincent en zijn kompanen. Zij beoefenen de hoge kunst van fine scale met de precisie van Zwitserse horlogemakers. De wielen en de flenzen zijn minuscuul klein. De zelfgebouwde locomotieven hebben compensatie en de rijtuigen zijn geveerd, anders zouden zij ontsporen. Voor koppelingen is gebruik gemaakt van 0.2 mm staaldraad. Dat maakt deze modelbaan heel bijzonder. De tjalk "vaart" natuurgetrouw over "het water". Dat heeft vele hoofdbrekens gekost. Het effect is echter fenomenaal.

Modelspoortentoonstelling
Tijdens de smalspoormodelbouwdagen in het weekend van 29 en 30 september bij Stoomtrein Katwijk Leiden gaat "De Graafstroom" in première. De geschiedenis van de Alblasserwaard is heel boeiend. U kunt Vincent, Peter en Claude van alles vragen over het bouwproces en de techniek van deze heel speciale modelbaan. Bij deze tentoonstelling kunt u nog 32 andere modelbanen bewonderen van modelbouwers uit Nederland, Duitsland, België en zelfs uit Indonesië die staan op gesteld in het museum en de rijtuigenloods. Wat deze tentoonstelling extra bijzonder maakt, is dat in het buitenmuseum stoom- en dieseltreinen rondrijden tussen de replica's van oude spoorse gebouwen en langs de oevers van het Valkenburgse Meer. Dat maakt deze tentoonstelling ook erg leuk voor kinderen.

U vindt dit museum aan de A44, afslag Leiden Zuid. Volwassenen betalen 10 euro voor onbeperkte stoomritten- en een dieselrit en de toegang tot het binnen- en buitenmuseum met de modelspoortentoonstelling. Kinderen van 4 t/m 12 jaar mogen voor 8 euro naar binnen en de allerjongsten mogen gratis meerijden. Uw auto kan kosteloos worden geparkeerd. Wilt u weten wat de andere modelbouwers voor u in petto hebben, kijk dan op de website van het museum.