JAS, 1945-2002. | Foto: www.jasart.nl.
JAS, 1945-2002. | Foto: www.jasart.nl.

Oude en nieuwe JAS-sen bij de Vrienden

Column Sporen van Vroeger

Dit jaar is het twintig jaar geleden dat de Hillegomse kunstenaar JAS (Johan Adriaan Smit) op 57-jarige leeftijd na een slopende ziekte overleed. Hij heeft aan de kunstwereld vele expressionistische schilderijen nagelaten waaronder de abstracte olieverfschilderijen van tulpen die veel mensen zich voor de geest kunnen halen. Deze maand is Stichting Vrienden van Oud Hillegom verblijd met een schenking van twee abstracte JAS-sen voor onze schatkamer.

Smit groeide op te midden van de Hillegomse tulpenvelden en het is daarom niet vreemd dat tulpen een grote rol speelden in zijn artistieke loopbaan. Op 17-jarige leeftijd zette hij zijn eerste schreden als kunstenaar door toe te treden tot de Hillegomse schilders club ‘Lijn en kleur’. De Leidse kunstenaar Henk Klinkhamer was lid van dezelfde club en het tweetal vormde in 1986 samen met de Hillegomse Robert van Vliet de kunstgroep Sybarit.

Na gewerkt te hebben als bollenreiziger in Zweden en Duitsland, probeert Smit zich aan het zakenleven te ontworstelen en reist naar de Verenigde Staten waar hij Willem de Kooning ontmoet, in wiens atelier hij een poos werkt.

In 1979 was Smit getuige van een vliegtuigbrand op O’Hare International Airport in Chicago, USA. Hij aanschouwt de onbedwingbare vlammen die een mengeling van kleuren en zwarten veroorzaakt. Dit kleurenspel blijft hem bij. Hij keert terug naar huis en gaat op zoek naar een krijtsoort dat op papier hetzelfde onverwachte laat zien als de beelden op O’Hare, maar het lukt hem niet om de kleuren van de vlammen die ontstonden, zo op het doek te krijgen als hij zich herinnerde. Hij ontwerpt en produceert daarom het zogenaamde JAS-krijt, ook bekend als Clowny-krijt, waarmee hij wel het door hem gewenste effect bereikt. Het krijt is volgens Smit ook gebruikt door De Kooning en later in aangepaste vorm door Karel Appel.

Bloemen bleven gedurende de rest van Smit’s leven een rol spelen in zijn werk, niet alleen in zijn schilderijen, maar ook in zijn speciale installaties. Zo strooide hij in 1999 een miljoen gele tulpen in de Haagse Hofvijver als hommage aan Vincent van Gogh, na in 1991 in de Hillegomse Hoftuin al voorzag van 100.000 rode tulpen onder de naam “Memorial Red”. JAS werd door dit soort acties gezien als een soort Christo, de artiest die grote bouwwerken als cadeautjes inpakte. Maar in plaats van iets inpakken, wilde JAS uitpakken met geurende kunstwerken. Zelf omschreef hij zijn oeuvre als “emoties van de landarbeider”, ook wel “emotionisme”.

JAS kon natuurlijk niet ontbreken in de lijst van bekende Hillegommers en is daarom ook opgenomen in het stickerboek “Herinneringen aan Hillegom” met sticker 199.

Vrienden-conservator Alette Stoutenbeek zal na het catalogiseren van de JAS-aanwinsten zorgen voor een mooi plekje in onze schatkamer, nadat de schilderijen eerst zorgvuldig zijn gefotografeerd om toe te voegen aan de beeldbank. Overigens heeft de stichting al een oudere, vroegere, JAS in de collectie: het zicht op de toren van de Maartenskerk vanuit de Kerkstraat. Ook dit kunstwerk is een bezoekje waard, en dat treft want het onderkomen van de Vrienden aan de Stationsweg 131 is volledig open voor het publiek op iedere dinsdagavond van 19.30-22.00 uur en iedere eerste dinsdagmiddag van de maand van 13.30-16.00 uur. Graag tot ziens op Kwekerij Veelzorg!

De digitale versie van deze column is terug te vinden op www.vriendenvanoudhillegom.nl onder Publicaties, Sporen van vroeger

Jacolien van der Valk, Stichting Vrienden van Oud Hillegom

Email: SVvOH.pr@gmail.com.

Uit de krant