Afbeelding
Foto: Ruth Eppink

Kermis in de hel of gedonder in de hemel?

Column Notenkraker

Wat een weer de laatste weken, bepaald geen nazomer. Dan hoosde uit de lucht, dan schijnt weer even de zon en soms allebei te gelijk. Dan is het 'kermis in de hel'. Met bliksem erbij 'gedonder in de hemel'. Zo noemden wij dat vroeger, alsof we wilden zeggen dat de wereld een beetje in de war is, ergens onderste boven van is. Het wereldbeeld werd immers omgedraaid want in de hel was het ineens feest en in de hemel bleek ook gedonderd voor te komen. Zo hadden we dat toch niet geleerd? Het goede kwam van Boven en het slechte van beneden, punt. Vertwijfeling tussen geloof en wetenschap.

Door Jos Draijer

Niet alleen het slechte weer, maar ook het overlijdensbericht van de gereformeerde theoloog professor Harry Kuitert (92 geworden) deed deze jeugdherinnering van twijfel over boven en onder weer doen opborrelen. Kuitert had daar minder moeite mee. "Alle spreken van Boven komt van beneden, ook de uitspraak dat iets van Boven komt" is een van zijn bekendste uitspraken. En dan zijn bijzondere levensloop: van dominee die niet twijfelde aan de waarheid van God en de Bijbel tot uiteindelijk een ontkenner van alle geloofszekerheden. Wat een worsteling moet die man gekend hebben. Je leven wijden aan God en de Bijbel om uiteindelijk te concluderen dat alles verbeelding was. De relatie met de Gereformeerde Kerken werd er niet beter op. Velen vonden hem te rationeel geworden, een ongelovige.

Evenementen krijgen 'religieuze trekken'

De levensloop van deze dominee en theoloog weerspiegelt volgens mij aardig wat er sinds de jaren '50 in onze samenleving is gebeurd. Geloofszekerheden worden opgegeven, kerkdiensten worden minder bezocht en de rede (wetenschap) verdringt het geloof. Kortom: secularisatie, ontkerkelijking.

De behoefte van mensen aan spiritualiteit is er nog wel, maar wordt tegenwoordig steeds vaker anders beleefd en vorm gegeven. Evenementen krijgen 'religieuze trekken' zoals allerlei pop - en dansfestivals, al dan niet gebruikmakend van geestverruimende stoffen, politiek en sociaal activisme tegen globalisering en de opwarming van de aarde. Maar ook cursussen over creativiteit, spiritualiteit en welzijn. Zelfs topvoetbal begint op een nieuwe religie te lijken.

Meestal is de drijfveer van mensen om hierin mee te doen de behoefte aan ontspanning, zingeving en verdieping van het bestaan, geborgenheid zoeken, ergens bij horen. Maar ook, verbinding zoeken met elkaar om een doel te bereiken, naar houvast zoeken, soms in een eigen (sub)cultuur. Religie gaat over in cultuur. Tegelijkertijd doet zich ook wat anders voor. In veel steden en dorpen waar kerken werden gesloten kwamen er moskeeën bij die intensief en zeer regelmatig worden bezocht.

Terwijl heel wat christenen in Nederland dogmatische geloofszekerheden achter zich lieten, kwamen er tegelijkertijd een flink aantal mensen bij die juist wel vasthouden aan traditionele geloofszekerheden van de islam. Menig priester of dominee droomt volgens mij wel eens van bezoekersaantallen bij gebedsdiensten in een moskee.

Wat betekent dit voor de toekomst? Keert de tijd van de verzuilde samenleving weer terug, maar nu langs andere religieuze scheidslijnen?

Ik hoop het niet, want de samenleving moet een samen leven zijn. Elke religie moet verbinden en zeker geen splijtzwam zijn in de samenleving!

Uit de krant