Speech burgemeester Arie van Erk Dodenherdenking 2021

“Vandaag heb ik namens alle inwoners van Hillegom een krans gelegd bij het Verzetsmonument. Net als vorig jaar gebeurde dat in heel beperkt gezelschap: met alleen enkele vertegenwoordigers van het Oranjecomité. Zonder veteranen, zonder politie en brandweer, zonder raadsleden, zonder inwoners. Er werden geen woorden gesproken die tot nadenken stemmen, er was geen muziek van de Hillegomse Harmoniekapel, er was geen zwijgende saamhorigheid. Wel was Jeffrey Parmentier erbij, hij speelde de Last Post.

Ondanks de sobere herdenking ervaar ik een gevoel van verbondenheid. Ik weet dat velen van u om acht uur twee minuten stilte hebben gehouden om de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te herdenken. De Joden, Roma en Sinti en andere groepen die door de bezetters massaal werden omgebracht. De verzetsmensen en buitenlandse soldaten die stierven voor onze vrijheid. De burgers die omkwamen door oorlogsgeweld of ontberingen. De militairen die na de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld bij vredesmissies.

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei koos dit jaar als thema voor de herdenking: Na 75 jaar vrijheid. Daarbij stelt het comité de vraag: hoe vrij zijn we in 2021? We hebben het afgelopen jaar een klein beetje kunnen voelen wat inperking van vrijheid betekent. We konden niet naar school of het theater, niet op het terras zitten, niet winkelen wanneer het ons uitkwam. 

Een levensgroot verschil met de Tweede Wereldoorlog is natuurlijk dat alle beperkingen zijn ingevoerd omwille van onze eigen veiligheid en gezondheid. De onderdrukking, de terreur en het onrecht waarmee mensen in de oorlog te maken kregen, zijn van een heel andere orde. Hoe een dergelijke mate van onvrijheid voelt, is nauwelijks voor te stellen.

Wie zich verdiept in de geschiedenis, ziet wat er allemaal is gebeurd in die oorlogsjaren. Ook bij ons in Hillegom is het vaak spannend geweest, ook hier hadden we lokale helden die zich verzetten tegen de onderdrukkers. In het boek van Frans Out las ik het verhaal over de SS’er die na spertijd een verzetsman en een onderduiker had betrapt. De verzetsman kon ontsnappen, de onderduiker werd in de cel gezet. ’s Avonds liet de politie, die meewerkte met het verzet, hem weer vrij. De SS’er werd in een hinderlaag gelokt en vermoord. Dat liep allemaal maar net goed af: als de bezetters achter de ware toedracht waren gekomen, had een vergeldingsactie op het dorp voor de hand gelegen. 

Het is belangrijk dat we de herinnering aan de oorlogstijd levend houden en lessen trekken uit de geschiedenis. Uit de verhalen van toen kunnen we leren wat onderdrukking en rechteloosheid inhouden, en tegelijkertijd waar naastenliefde en verzet toe kunnen leiden.

Dank aan het Oranjecomité, die deze bijzondere herdenking mogelijk heeft gemaakt. Anders dan anders – net als de viering van Bevrijdingsdag morgen. Maar desondanks in vrijheid en vrede, laten we dat koesteren en er zuinig op zijn. We weten nu beter dan ooit wat vrijheid waard is.”