Nederland kantelt

Notenkraker is een column van Jos Draijer en verschijnt om de week in deze krant. Reageren? Mail: redactie@dehillegommer.nl.

Vandaag mijn 100e ‘stukkie in de krant’. Mijn eerste (eind 2016) ging over hoe in Nederland, als enige land in Europa, gemeenten werden opgezadeld met een referendum over het Associatieverdrag van de EU met Oekraïne. Toen pure volksverlakkerij, want de uitslag deed er niet toe. Nederland had al lang geaccepteerd dat Europa over dit onderwerp gaat. Met de Nederlandse ‘tegenstem’ is dan ook niets gebeurd. Een afgang voor Nederland in Europa met onnodig verlies van aanzien. Het gevolg in Nederland was dat het referendum meteen weer werd afgeschaft ter voorkoming dat de waan van de dag regeert in Nederland.

De afgelopen weken heeft Nederland opnieuw de wind van voren gekregen in Europa. Oorzaak: haar onhandige, weinig effectieve standpunt in de discussie over de nieuwe EU-meerjarenbegroting en de financiering van het Europese herstelplan voor de economie die als gevolg van de coronacrisis enorme schade heeft opgelopen. Immers, met profiteren van extra opbrengsten uit de gemeenschappelijke interne markt, maar tegelijk weigeren je financiële verantwoordelijkheid te nemen wanneer het even tegenzit, daar maak je je niet geliefd mee. Dat is natuurlijk ook niet bevorderlijk voor het aanzien van Nederland in Europa. Nederland dreigt daardoor alleen te komen staan in Europa. En wie alleen staat in Europa overleeft dat niet, die moet vroeg of laat toch door de pomp omdat er nu eenmaal gemeenschappelijke verplichtingen zijn. In goede maar ook in slechte tijden. Zoals nu. De coronacrisis blijkt een kanteling teweeg te brengen in Nederland en Europa. Een kanteling in de politiek, de publieke opinie en de samenleving.

Nu het ergste coronaleed geleden is, volgt de economische herstelfase. De eerste vraag daarbij is: ‘Waar ging het fout en wat betekent dit voor de toekomst?’ Maar die vraag is gemakkelijker gesteld dan beantwoord. Door de gesloten grenzen in Europa hebben we even kunnen ervaren hoe dat voelt. Natuurlijk, de migranteninstroom droogde op, maar wat staat daar tegenover? Vrijheidsbeperking en verlies van menselijk contact, sociaal isolement, een enorme schuldenberg, een fors gekrompen economie en werkgelegenheid. Een ontregeling en kanteling van de samenleving. Reden voor een grondige reset van de economie en de samenleving? Nemen we afscheid van de neoliberale denkwijze en verwelkomen we de neocommunistische denkwijze waarbij de marktwerking wordt teruggedrongen en de publieke sector versterkt wordt? Doen we dat als Nederland op eigen houtje of houden we ons vast daarbij vast aan Europa? Gaan we een wezenlijke verandering zien of blijft alles bij het oude? Wordt de kiezer radicaler of zoekt die juist verbinding? Concreet, explodeert het aantal kiezers op de flanken van het politieke spectrum bij de komende Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart 2021? Flanken van links of rechts, van progressief of conservatief, van stad of dorp, van collectief of individu, van arm of rijk? Een politieke versplintering dus, of leeft juist het politieke midden op bij de komende Tweede Kamerverkiezingen?

Politieke partijen schrijven langzamerhand hun partijprogramma’s voor die verkiezingen. Daarbij geldt voor alle partijen: meer dan 100 miljard extra staatsschuld, hoge werkeloosheid, onvermijdelijke bezuinigingen, vooral bij gemeenten, en alsmaar toenemende bevolkingsdichtheid. Welke politiek leider helpt het gekantelde Nederland weer overeind met effectieve en vernieuwende ideeën?