Vertrouwen in de toekomst?

Misschien al weer vergeten maar 'Vertrouwen in de toekomst.' was het motto van het Kabinet Rutte III met VVD, CDA, D66 en CU toen het in de herfst van 2017 aantrad. Het enige verschil met de titel van deze column: de punt is vervangen door een vraagteken. En dat is niet zo maar. Het vertrouwen in de dit kabinet holt achteruit meldden de media onlangs. Bij de stelligheid waarmee dit kabinet 'Vertrouwen in de toekomst' uitsprak moet een vraagteken gezet worden. Vertrouwen in de toekomst is namelijk geen vanzelfsprekendheid gebleken. Denk maar aan de bezoekers van het Malieveld in Den Haag zoals boeren, leraren en zorgpersoneel.

Maar na vorige week hebben ook de Zeeuwen reden om het kabinet niet meer te vertrouwen. Het kabinet heeft harde afspraken met Zeeuwse bestuurders over de verhuizing van mariniers naar Vlissingen eenzijdig verbroken. Het is echt ongekend dat hoge bestuurders in Zeeland zoals de Commissaris van de Koning en de Burgemeester van Vlissingen het kabinet openlijk beschuldigen onbehoorlijk en onbetrouwbaar bestuur en van liegen en bedriegen over deze kwestie. Ook al wordt nu ineens door het kabinet gezegd dat het om een voorgenomen besluit gaat en dat Zeeland gecompenseerd zal worden. Maar dat lijkt op een leugen op een leugen stapelen. Het hete hangijzer moet kennelijk gewoon over de aankomende Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 heen getild worden. Maar ondertussen is het kwaad is geschied en er zijn alleen maar verliezers. Het kabinet heeft zijn imago van 'onbetrouwbaar' flink opgepoetst waardoor provinciale, regionale en lokale overheden wantrouwig zijn om nieuwe taken die Den Haag wil overhevelen op te pakken. Denk aan de uitvoering van Regionale Energietransitie Strategieën (RES) of het verwerken van de constante instroom van nieuwe immigranten dan wel het oplossen van de enorme woningnood.

Wanneer vertrouwen in politiek en bestuur omslaat naar wantrouwen is dat heel gevaarlijk en tast dat het fundament van onze democratie aan. Maar ook wanneer de advies- en uitvoeringsorganen van de Nederlandse staat niet goed functioneren, ondermijnt dat het vertrouwen van de burger in de rijksoverheid. Voorbeelden? De Belastingdienst die een groep burgers onterecht criminaliseert, het CBR dat niet in staat is tijdig rijbewijzen uit te geven en ouderen discrimineert, het Plan Bureau voor de Leefomgeving (PBL) dat de kosten voor huiseigenaren van de energietransitie weer te rooskleurig voorstelt.

Een enquête in een landelijk dagblad liet zien dat 96% van de ondervraagden dat Planbureau niet meer serieus neemt. Zulke uitslagen moeten natuurlijk met een grote korrel zout genomen worden. Maar dan nog is het wantrouwen erg hoog.

Naast wantrouwen speelt ook angst voor het onbekende een rol. In het voorbeeld van de energietransitie is er angst voor ondraaglijke woonlastenstijging voor huishoudens. Burgers willen niet alleen ambities maar vooral feiten en consequenties horen.

Een aantredend kabinet heeft niet meteen vertrouwen, dat moet verdiend worden. Gemaakte afspraken niet nakomen ondermijnt het vertrouwen in elkaar. Dat is in het gewone leven zo en in politiek en bestuur niet anders. Gezag is gebouwd op vertrouwen en niet op macht.

Dat komt te voet en gaat te paard…